Kennismaking
Marie Oestreicher wordt in 1915 geboren in Karlsbad (Karlovi Vary, Tsjechië); twee maanden na het overlijden van
haar vader. Het is het oorlog.
Haar broer, 20 jaar ouder, studeert medicijnen en
haar zusje zit op de middelbare school. Zij groeit op in Karlsbad. Na de middelbare school gaat ze in Wenen fotografie studeren. Omdat het antisemitisme in Wenen met de dag heftiger wordt, gaat ze na haar laatste examen in 1937 naar Amsterdam waar
haar zuster Lisbeth Oestreicher een eigen atelier voor breimodellen is begonnen. Samen werken zij onder de naam ‘Model en Foto Austria’ voor diverse Nederlandse weekbladen.
Vanaf 1937 wordt Maria Austria haar professionele naam.
De Duitse bezetter vaardigt in 1942 een decreet uit dat alle Joden zich dienen te melden in kamp Westerbork. Hans Bial, met wie Maria kort tevoren getrouwd is, gaat naar Westerbork. Maria duikt onder, wordt koerierster in het verzet en helpt bij het vervalsen van persoonsbewijzen. Daarbij leert zij Henk Jonker kennen, haar latere, tweede man. Zij leert Henk fotograferen. Direct na de bevrijding stichten zij het ‘Fotobureau Particam Pictures’ (partisanen-camera). De gemeente stelt hen het huis aan de Willemsparkweg in Amsterdam ter beschikking. Hier vestigen zij het fotoburo met donkere kamer. De fotografen Aart Klein en Wim Zilver Rupe sluiten zich bij hen aan. De foto’s van Particam Pictures van de wederopbouw, muziekvoorstellingen, theater, ballet en portretten krijgen bekendheid. In 1948 wordt het Holland Festival, het jaarlijkse grote culturele evenement gestart. Particam Pictures is van de partij. Maria en Henk blijven de belangrijkste fotografen van het Festival ook nadat Aart Klein en Wim Zilver Rupe Particam Pictures hebben verlaten om hun eigen weg gaan.
Maria zet zich van meet af aan in voor de fotografie binnen de vakgroep van de GKf (Gebonden Kunsten in de federatie). Op het ministerie pleit zij voor de erkenning van de fotografie als zelfstandig vakgebied binnen de beeldende kunst, zodat subsidieregelingen ook voor fotografen toegankelijk worden.
Voor de afnemers van haar foto’s is zij veeleisend. Naamsvermelding in dag- en weekbladen wordt bevochten en nog belangrijker: het bijsnijden van haar foto’s is onbespreekbaar.
Op den duur begint Maria zich vooral toe te leggen op de avantgarde in muziek, theater en dans. Daar ligt haar passie en grote betrokkenheid. Zo legt zij alle voorstellingen in Mickery vanaf het begin vast. Zij fotografeert het protest van de Notenkrakers en Aktie Tomaat. Het Holland Festival blijft zij tot het laatst toe in alle facetten fotograferen.
In 1962 loopt het huwelijk met Henk Jonker op de klippen. Maria zet het bedrijf Particam Pictures alleen voort op de Willemsparkweg met hulp van de assistenten Jaap Pieper, Vincent Mentzel en Bob van Dantzig. Begin januari 1975 is zij thuis geheel onverwachts overleden aan een niet serieus genomen griep.
Voor de buitenwereld is zij de bekende fotografe en voorvechtser van de avantgarde in theater en muziek. Voor de familie is zij de bijzondere tante die familiefeesten vastlegt, bijzondere geschenken geeft en haar enthousiasme voor muziek, theater en ballet op ons overbrengt.
Na haar overlijden onderkent de familie verantwoordelijk te zijn voor de opdrachten die nog afgewerkt moeten worden. Bovendien is er het archief met de bijzondere negatieven en foto’s die tot in lengte van dagen goed bewaard dienen te worden.
In overleg met vrienden en familieleden wordt na haar overlijden de Stichting Fotoarchief Maria Austria-Particam opgericht. In eerste instantie met als doel haar archief op de Willemsparkweg open te houden én komende aanvragen uit te laten voeren door haar assistenten Bob van Dantzig en Jaap Pieper. Tegelijkertijd wordt de oprichting van het Nederlands Fotoarchief NFA notarieel vastgelegd. Het NFA krijgt tot taak de fotoarchieven van belangrijke fotografen in Nederland te beheren. Maria Austria is immers nagenoeg de eerste fotograaf van na de Eerste Wereldoorlog die een belangrijk fotoarchief nalaat.
Het is niet helemaal gelopen zoals gedacht. Het bestuur van de Stichting Fotoarchief Maria Austria-Particam heeft weliswaar het NFA opgericht en subsidie van het Rijk ontvangen maar met de voorwaarde dat het NFA in Rotterdam gevestigd wordt. Het NFA gaat naar Rotterdam. Maar aan de gestelde voorwaarde van vestiging in Rotterdam wilde het bestuur van Stichting Fotoarchief Maria Austria/Particam niet voldoen. Het bestuur besluit om Maria’s archief en dat van Particam tesamen met de intussen verworven archieven van Hans Dukkers, Henk Jonker en het daar ondergebrachte archief van Carel Blazer voor Amsterdam te behouden. Een bestuur, aangevuld met nieuwe leden, vraagt subsidie bij de gemeente Amsterdam aan. De subsidie wordt in 1992 toegekend aan de nieuwe Stichting Maria Austria Instituut (MAI). Hieraan worden de archieven van de Stichting Fotoarchief Maria Austria-Particam toegevoegd. Sindsdien is het MAI met inmiddels 50 archieven van belangrijke fotografen uitgegroeid tot een toonaangevend foto-instituut, thans gevestigd in het Stadsarchief Amsterdam. De archieven van Maria Austria, Henk Jonker en Particam, alsook het archief van Hans Dukkers zijn in 2009 geschonken aan het MAI onder de voorwaarde dat deze archieven in Amsterdam blijven. De samenwerking en integratie van het MAI met het Stadsarchief Amsterdam is momenteel in volle gang.
Biografie Maria Austria (Marie Oestreicher) 1915-1975
| 1915 |
Marie Karoline Oestreicher geboren in Karlsbad (nu Karlovi Vary, Tsjechië) |
| 1932-1937 |
de Höhere Grafische Bundes Lehr und Versuchsanstalt in Wenen |
| 1937 |
samenwerking met Lisbeth onder de naam ‘Model en foto Austria’ |
| 1942 |
huwelijk met Hans Bial |
| 1943 |
Maria duikt onder en wordt koerierster onder de schuilnaam Elizabeth Huijnen |
| 1945 |
Maria Austria richt samen met Henk Jonker en anderen ‘Particam Pictures’ op |
| 1950 |
huwelijk met Henk Jonker |
| 1956 |
Aart Klein en Wim Zilver Rupe verlaten ‘Particam Pictures’ |
| 1963 |
scheiding van Henk Jonker |
| 1963-1975 |
Maria gaat verder onder de naam ‘Maria Austria-Particam’ |
| 1975 |
Maria Austria overlijdt |
| 1976 |
oprichting van de Stichting Fotoarchief Maria Austria-Particam |
| 1992 |
oprichting van het Maria Austria Instituut (MAI) te Amsterdam |
| 2009 |
de archieven van Maria Austria, Particam, Henk Jonker en Hans Dukkers worden aan het MAI geschonken |